"Datgene wat ons niet vernietigt maakt ons sterker" - Friedrich Nietzsche

Lichamelijk of geestelijk?

Een depressie of een stemmingsstoornis is een gesteldheid met lichamelijke, geestelijke en sociale kenmerken en gevolgen. Dat houdt in dat het een manier van omgaan is met bepaalde problematische kanten van het leven waarbij lichaam en geest (psyche) en omgeving een rol spelen. Men zegt ook wel dat een depressie een biopsychosociaal verschijnsel is. De verhouding waarin lichaam of geest een rol speelt bij het depressief-zijn of blijven varieert. Soms zijn de lichamelijke klachten overheersend, soms de psychische. Soms zijn de omstandigheden zo negatief dat het niet vreemd is dat iemand daar erg somber van wordt.

Iemand heeft een depressie en is depressief. De depressie is een bepaalde combinatie van klachten. Het depressief-zijn bestaat uit die klachten + alle pijnlijke en lastige consequenties en resultaten daarvan, zoals:

Positieve gevolgen

Het depressief-zijn dwingt een mens om belangrijke beslissingen te nemen over zijn of haar leven, dingen te veranderen, standpunten te wijzigen, het leven anders aan te pakken, bijvoorbeeld: beter voor zichzelf gaan zorgen, eigen behoeften meer serieus te nemen, onmogelijkheden accepteren waardoor er ruimte komt voor iets anders.

Een depressie kan het begin zijn van wezenlijke verbetering mits degene die depressief-is en zijn of haar omgeving (familie, vrienden, hulpverlener, arts) er op de juiste manier mee omgaat.

Ziekte?

Er wordt vaak gezegd dat depressie een ziekte is. Sommige mensen zien depressie liever als een ziekte omdat dat het gevoel geeft dat het niet hun eigen schuld is. Dan is het iets dat je overkomt, wat je jezelf niet hoeft te verwijten of voor hoeft te schamen, waar je "niets aan kunt doen". Niemand hoeft zich echter schuldig te voelen of te schamen omdat hij of zij last van depressies heeft. In feite heeft iemand die depressief-is daar een goede reden voor. Wanneer je alle omstandigheden die meespelen op een rijtje zet blijkt dat depressief-zijn op dat moment de beste reactie is die mogelijk is.

Iemand kan heel ziek zijn van een depressie, zelfs zo erg dat het levensbedreigend is, maar daarmee houdt de overeenkomst met ziekten als longontsteking, etcetera, op. Ziekten worden veroorzaakt door virussen, bacterieen, vergiften, beschadigingen, lichamelijke veranderingen, enzovoort. Bij depressie is er tot nu toe nog geen specifieke lichamelijke oorzaak gevonden. Bij sommige depressies zijn overigens wel veranderingen gevonden in de concentratie van bepaalde hersenhormonen, maar of dat de oorzaak is of alleen een aspect van depressief-zijn, is onbekend. Er zijn wel een aantal op het lichaam inwerkende factoren die symptomen van depressie kunnen oproepen, zoals verslavingen, bepaalde medicijnen, bepaalde stoffen, vitaminegebrek, gebrek aan bepaalde andere voedingsstoffen en sommige ziekten. Dan is de depressie behandelen zonder iets aan deze oorzaken te doen meestal zinloos. Depressieve symptomen kunnen ook optreden bij andere psychische problematiek zoals boulimia, post-traumatisch stress syndroom en aanpassingsstoornis.

Oorzaken?

Waarschijnlijk wordt een depressie op gang gebracht door langdurige geestelijke druk bij mensen die als gevolg van bepaalde vroegere ervaringen een psychische kwetsbaarheid hebben opgelopen, en/of doordat ze in het bezit zijn van bepaalde lichamelijke kenmerken en daardoor aanleg hebben om zo te reageren. Ervaren machteloosheid is meestal een belangrijke factor. 

Wanneer iemand eenmaal of vaker depressief geweest is zal hij of zij de volgende keer in vergelijkbare omstandigheden meer kans hebben om weer depressief worden. Het is dus belangrijk om te zorgen dat dat soort omstandigheden niet meer voorkomen.

Eigen kracht

Het is begrijpelijk maar ook jammer wanneer depressie louter als een ziekte wordt beschouwd. Het is jammer omdat iemand die een ziekte heeft zich meestal overgeleverd voelt aan die ziekte en vaak afhankelijk wordt van anderen voor verzorging en genezing, terwijl men in veel gevallen zelf - eventueel met hulp van anderen - maatregelen kan nemen om het depressief-zijn dragelijker te maken, sneller te laten voorbijgaan en te voorkomen dat het weer terugkomt.

DEPRESSIE ACTIEF OVERWINNEN Een toelichting.

Depressief zijn is een erg onaangenaam en ingewikkeld proces. Ik gebruik opzettelijk de term “depressief  zijn” om de nadruk te leggen op het proces en niet op het ziekte-aspect. Een depressie zien als niet meer dan een ziekte plaatst wat je meemaakt in een context waarin je afhankelijk bent van hulp van anderen ‘die ervoor gestudeerd hebben’. Juist die hulpeloosheid die daarmee wordt benadrukt maakt het vaak nog erger want depressief-zijn geeft al een gevoel van hulpeloosheid; een ervaring van machteloosheid. Alles lijkt uitzichtloos en omdat je daardoor een zwartkijker bent en veel te veel piekert, zie je alleen maar bewijzen van die machteloosheid. 

Wat ik je wil laten zien is dat die hulpeloosheid meestal schijn is, behalve bij ernstige depressie en zelfs dan kun je zelf meer doen aan verbetering dan het lijkt.

Het is belangrijk om te weten dat je meer kunt dan je denkt. En het is noodzakelijk om te weten hoe depressief zijn in elkaar zit en om uit te zoeken wat jij voor kwaliteiten hebt. Daarmee draai je de negatieve spiraal waar je in gevangen zit om in een positieve.

Je zou kunnen zeggen dat depressief zijn in een bepaald opzicht een signaal ergens van is. Het zegt iets over jou en hoe je leeft en wat je daarin hebt meegemaakt. Dat signaal zegt dat er iets in moet veranderen. De valkuil daarbij is dat het lijkt alsof er heel veel moet veranderen maar dat is niet zo want kleine oorzaken hebben grote gevolgen. Omdat de gevolgen zo zwaar zijn: leegte, somberheid, moedeloosheid, gebrek aan energie, niet meer kunnen genieten, etcetera, ben je geneigd om te denken dat de problemen die er aan ten grondslag liggen ook groot zijn en dus onoplosbaar (of niet door jouzelf oplosbaar). Het tegendeel is waar: je hoeft meestal maar een klein beetje te veranderen en met een beetje hulp of informatie kun je dat ook nog zelf. De bedoeling is dat je zodanig verandert dat depressief zijn niet meer in je manier van leven past. Dat wil nog niet perse zeggen dat je nooit meer somber of droevig of moe zal zijn. Dat is nou eenmaal niet altijd te vermijden, maar je weet dan dat je er zelf iets aan kan doen om je beter te voelen. Je hebt zelf de controle over je leven.

Wat is depressief zijn?
Depressief zijn is een bio-psycho-sociaal verschijnsel. Dat wil zeggen dat er lichamelijke, psychologische en sociale kernfactoren een rol spelen bij het ontstaan en blijven bestaan ervan en dat de remedie ook op die factoren gericht moet zijn:

Bio: Er is iets in je lichaam dat uit balans is. Deskundigen veronderstellen een teveel of te weinig aan bepaalde hormonen maar dat is tot nu toe niet bewezen. In ieder geval is er een biologische verstoring. Depressieve mensen slapen meestal slecht en hebben een zeer matige lichamelijke conditie. Ze zijn meestal moe. Ze zijn vatbaar, worden sneller ziek.
Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat lichamelijke activiteit, zoals geregelde lichaamsbeweging, gezonde voeding en ontspanning heilzaam is bij depressie en het welbevinden en de gezondheid in het algemeen verhoogt.

Psycho: Bij een depressie voel je weinig, je voelt je alleen rot, je wordt passief en je piekert veel. Uit onderzoek blijkt dat actief worden een essentiële bijdrage levert aan het je psychisch beter voelen. Activiteit, ofwel doelgericht handelen, geeft een gevoel van het leven in eigen hand nemen: je voelt je competenter en minder afhankelijk, je gaat je eigen kracht leren kennen, je lichaam gaat beter functioneren en daarmee ook je geest. Die positieve effecten komen niet meteen, hoewel al snel een klein beetje, het duurt een tijd voordat alle schadelijke effecten van wat er aan de hand was afgenomen zijn. Behalve je beter voelen helpt het ook om meer te gaan voelen. Dat kan in het begin verwarrend zijn. Als je moeite hebt met voelen is het zeker de moeite waard om begeleiding te zoeken bij het ontwikkelen daarvan.

Sociaal: Somberheid hangt soms samen met of wordt versterkt door geïsoleerd zijn, een te beperkt netwerk hebben en depressief zijn maakt ook dat mensen je uit de weg gaan. Ook de sombere manier waarop je ervaart, kijkt, luistert, interpreteert maakt dat je relaties vaak tijdelijk verstoord zijn. Soms, door actief aan de slag te gaan met jezelf, kun je erachter komen dat je eigenlijk liever met heel andere mensen wilt omgaan of ander werk of een andere levensinvulling nodig hebt. En: mensen interacteren: ze leven met elkaar en hebben elkaar nodig. Het mooist is als dat in harmonie kan plaatsvinden. Want dat geeft steun en energie.

 
De meeste medische of psychologische behandelingen richten zich slechts op een van die gebieden en dan nog op een beperkte manier. Op het biologische door medicijnen te geven en soms hardlooptherapie. Of uitsluitend op het psychische door met je te praten over verkeerd denken waarbij het gevoel niet of te weinig aan bod komt evenmin als lichamelijk functioneren. Ook het sociale – de interactie - komt vaak te weinig aan de orde in die benaderingen. De beperkingen in de beschikbare behandelingen vloeien voort uit tijdgebrek en geldgebrek, hetgeen zich uit in (te) kortdurende therapie en wachtlijsten.

Wanneer je het depressief zijn effectief wilt overwinnen dan is het noodzakelijk om op alle drie terreinen actief aan de gang te gaan.

Het zelfhulpboek kun je daarom ook gebruiken als aanvulling op een behandeling die je al krijgt. Het is volledig gebaseerd op wetenschappelijke bewijsmateriaal dus geen behandelaar kan er bezwaar tegen hebben.

Hoe wordt je depressief en hoe kom je ervan af?

Hoe je depressief wordt heeft te maken met twee hoofdfactoren. 
Enerzijds kan iemand een aanleg hebben. Laten we zeggen een soort specifieke kwetsbaarheid. Anderzijds zijn er factoren in jezelf en/of in jouw omgeving die op die kwetsbaarheid inwerken en als het ware een depressie uitlokken. Wanneer je er voor wilt zorgen dat je niet (meer) depressief wordt dan kun je meestal niet zoveel doen aan de eerste factor: de aanleg, maar wel aan aspecten van je eigen denken, voelen en doen en aan uitlokkende kenmerken van jouw omgeving. De factoren in jezelf en de factoren in de omgeving noemen we vaak stressors. 

Dus aanleg + stressors samen veroorzaken het depressief-zijn. 

Zelfhulp en therapie richten zich op de interne factoren (kenmerken van jouw zijn: voelen, denken, doen ) en op de externe factoren (kenmerken van jouw omgeving) .

Wanneer interne factoren een grote rol spelen zoals bij psychische trauma's dan heb je mogelijk psychotherapie nodig ( zie de pagina links voor adressen ).

Geef aandacht aan aandacht. Wat je ook doet, doe het met aandacht. Doe het niet omdat het je overkomt maar omdat je het wilt – doen, zien, voelen, proeven, horen, ruiken, ervaren, beleven. Dat maakt dat je meer leeft en contact maakt met wat er is. Bewust leven en in contact zijn met je omgeving en met jezelf is een sterk medicijn tegen somberheid.